Het einde van de zomervakantie is ook voor de bouwwereld weer een ijkpunt. Vorige week herpakten bouwvakkers hun werkzaamheden na de vakantie. De vakbroeders, die net zo schaars zijn als menig back-end developer, kunnen ook weer aan de slag met enkele in het oog springende Rotterdamse projecten.

Net als vorig jaar selecteren wij vijf projecten waar wij naar uitkijken de aankomende 12 maanden. Voorwaarde die wij hanteren om in dit lijstje te geraken is dat het gebouw óf in aanbouw is, óf de start van de bouw voor het aankomende jaar op de planning staat.  

Tekst: Bart Toorenaar

 1. Postkantoor

Een 155 meter hoge toren die bovenop het monumentale Postkantoor op de Coolsingel zal verrijzen. Er zijn van die gebouwen waar je alleen al het kernidee hoeft op te schrijven en je voorstellingvermogen wordt geprikkeld. Dit project is er zo eentje. Niet alleen om de hoogbouw, die er beslist mag zijn, maar vooral ook om de nieuwe invulling die het prachtige Postkantoor op begane grondniveau krijgt. In het benedendeel van het project komt een vijfsterren boutiquehotel, horeca en een ‘hoogwaardig retailprogramma’, zoals dat in makelaarstaal heet. Dat juist die begane grond, met zijn mooie rijksmonumentale zaal, publiek toegankelijk zal zijn, doet iets af aan de exclusieve zweem die om het project van de Israëlische ontwikkelaar OMNAM hangt met forse prijzen. 

Het gebouw, oorspronkelijk ontworpen door de geroemde architect Bremer, staat sinds 1923 pontificaal naast z’n classicistische broer uit dezelfde tijd, het Stadhuis. Waar het Stadhuis altijd dienst bleef doen voor waar het ontworpen is, verloor het Postkantoor zijn functie in het tweede deel van de 20ste eeuw. Sinds dat het in het jaar 2000 een Rijksmoment werd kregen meerdere projectontwikkelaars deze ongebruikte parel in het vizier. Zo was er in 2008 al een ontwerp voor een hagelwitte hoteltoren bovenop het pand. Toen waren de reacties niet onverdeeld positief, meerdere architectuurcritici vonden dat het gebouw z’n monumentaliteit zou verliezen. 

Wij begrijpen dat een toren bovenop een rijksmonument zorgt voor controverse

Wij begrijpen dat een toren bovenop een honderdjaar oud rijksmonument plaatsen kan zorgen voor controverse. Zeker in Rotterdam, waar we ieder stukje vooroorlogs erfgoed koesteren als een bedreigde diersoort. Daarnaast is het ontwerp van de New Yorkse architect ODA gedurfd te noemen. Maar wie goed kijkt ziet hoe respectvol met het verleden wordt omgegaan. De toren overwoekert het oude deel totaal niet, het gaat er mooi in op.

Wanneer gaan we beginnen? Begin 2020. 

Wanneer is die af? Eind 2022.

2. De Zalmhaventoren

De hoogste toren van Nederland is in aanbouw. En om heel eerlijk te zijn, heb je met de hoogte het meest bijzondere aspect van dit project wel benoemd. Zeker na de laatste versoberingen in het ontwerp, waar onder andere het panoramaterras sneuvelde, blijft er voor de liefhebber van verfijnde architectuur weinig over. Ontworpen door Diederik Dam, een bureau dat zich vooral onderscheidt door veel en hoog, meer dan door architectonische finesse. 

Waarom dan toch een vermelding in deze lijst? Het blijft een bijzondere gewaarwording, zo’n beeldbepalend gebouw dat je omhoog ziet klimmen in de stad. 188 meter schoon aan de haak (als we de spits meerekenen gaat hij tot 215 meter), deze joekel wordt beeldbepalender dan het Nationale Nederlanden gebouw was begin jaren ’90. Zo zal de toren uitstekend te zien zijn vanaf de Lijnbaan, precies in haar verlengde. Ook zal hij vanaf de Euromast pontificaal het al reeds majestueuze uitzicht aanvullen. 

Een beetje grote piemeldrang, wat is daar eigenlijk mis mee?

Ja, het is een beetje grote piemeldrang, zo’n hoogste, maar wat is daar eigenlijk mis mee? Critici zullen beweren dat superhoogbouw niet past bij het historisch Scheepvaartskwartier. Wij vinden dat onzin. Wie daar weleens wandelt weet dat de 19e-eeuwse setting al een 21ste-eeuwse achtergrond heeft met de Kop van Zuid die er tegenover ligt. 

Hoe ver zijn we?: Ter hoogte van 0:26 op dit filmpje. Aan het eind van het jaar zal het rond 00:45 seconden zijn in hetzelfde filmpje.

Wanneer is die af? Eind 2021.

3. De Startmotor

De Startmotor, het klinkt als een autoreparatiebedrijf in de Spaanse Polder, maar het is een woonproject op Zuid. Bijna 600 woningen worden gerealiseerd op loopafstand van metrostation Zuidplein. Dat is best veel voor een project. Ter vergelijking, in menig woontoren blijft het totaal aantal appartementen steken rond de 200 woningen. 

Steeds meer Rotterdammers vallen tussen wal en schip op de Rotterdamse woningmarkt.

Waarom verdient dit gebouw zijn plek in de lijst? Niet vanwege een spetterend ontwerp, en ook de ligging is niet het meest in het oog springend. Nee, het is een belangrijk gebouw omdat het inspeelt op de nijpende behoefte onder jonge Rotterdammers naar woningen. Iedere inwoner een dak boven zijn hoofd bieden, een primaire overheidstaak, is in Rotterdam veel te lang achtergesteld. Door jarenlange bouwweigering onder het vorige Leefbaar college kampt de stad met een urgente woningnood, met name onder starters, en dan bieden projecten als deze soelaas. 

Waarom? De Startmotor richt zich uitsluitend op starters op de woningmarkt, een gat waar ook bijvoorbeeld dit project zich op richt. Wat ons betreft zijn deze projecten een startschot om de woningvoorraad op te schroeven en te diversificeren. Want door het beleid in de laatste jaren dat zich vooral richtte op sloop van sociale woningen vallen steeds meer Rotterdammers tussen wal en schip.

Waar staan we nu? Van zeven van de maximaal veertien lagen staat de ruwbouw.

Wanneer is die af?: 2020. 

4. De Groene Kaap

Vrijwel iedere groep die momenteel op zoek is naar een koopwoning in Rotterdam heeft het lastig, maar twee groepen lichten we er speciaal uit. Naast de eerder uitgelichte Startmotor als uitvliegbasis voor starters op de woningmarkt, heeft de Groene Kaap de focus juist gelegd op jonge gezinnen. Want ook voor die markt is er bar weinig te vinden voor de jonge stedeling met kroost die graag binnen de ring wil blijven wonen. 

Dit stukje stad, ooit domein van de ietwat louche gokzalen, wordt getransformeerd tot 4.000 woningen die hier het silhouet gaan bepalen. 

De Groene Kaap bestaat uit 450 koop- en huurwoningen op Katendrecht. Door de opzet van het project, met grote gemeenschappelijke binnentuinen en dakterrassen, geeft het de ouder ruimte om naar buiten te gaan met het kind. Iets waar het de afgelopen jaren zo vaak aan schortte in de recente geschiedenis van Rotterdamse hoogbouw. Ook geeft het project een flinke impuls aan de pols van Katendrecht, het Oostelijk deel van het schiereiland dat grenst aan de Afrikaanderbuurt. Dit stukje stad, ooit domein van de ietwat louche gokzalen en hoerententen, wordt getransformeerd tot 4.000 woningen die hier de komende jaren het nieuwe stedelijke silhouet gaan bepalen. 

Waar zijn we nu? Ongeveer halverwege de bouw. 

Waneer is die af? Halverwege 2020. 

5. Hofbogen – Dakpark

Boze tongen beweren nogal eens dat wij enkel en alleen enthousiasme kunnen opbrengen voor hoge torens. Lees onze eerdere liefdesverklaringen aan schizofrene plekken in Rotterdam, of dit stedelijke klooster, wie ons wat langer volgt weet dat onze liefde voor Rotterdam wat verder gaat dan louter hoog, hoger, hoogst. 

Het leven onder het spoor begon al te bruisen, nu nog op het spoor.

Nou kun je het project de Hofbogen op zich ook moeilijk kleinschalig noemen. Bovenop de Hofpleinlijn, de oude treinlijn tussen Rotterdam en Den Haag, komt straks een dakpark van 1,9 kilometer lang. Dat park loopt vanaf het andere spoor tot aan de ring van Rotterdam. Ook zal de Hofpleintrein in ere herstelt worden en genesteld worden ergens op het dakpark. Na een jarenlange patstelling tussen de corporaties Vestia en Havensteder en de gemeente, komt het project dit jaar eindelijk van de grond. Sinds de Dudok groep (een vastgoedboer, niet de appeltaarten) het project kocht lijkt het er eindelijk van te komen.

Een slag om de arm houden we wel bij dit project. De eerste plannen voor deze Rotterdamse versie van de High Line stammen al van voor dat de laatste treinrit zijn dienst deed, op 16 augustus 2010. Sindsdien is het voorlopig vooral bij woorden gebleven, alhoewel er inmiddels aan de stadskant met Bird, FG, Restaurant de Jong, Coppi, Happy Italy en Opporto een breed pallet aan horeca onder het spoor bij is gekomen. Maar vanaf 2020 gaat het leven op het spoor weer bruisen, en geeft het de stad een figuurlijke groene long.

Waar zijn we? Er moet nog begonnen worden.

Wanneer is het af? Dat durven we met dit project echt niet te zeggen.

Eindoordeel

Altijd fijn, zo’n positief artikel over projecten in Rotterdam. Hebben we dan geen kritische noot op de bouwontwikkeling in Rotterdam in zijn algemeenheid? Zeker wel. Een paar punten:

• We missen tempo in de grotere gebiedsontwikkelingen in Rotterdam. Leuk, al die postzegelprojecten, maar wil je 1,6 miljoen Rijnmonders een dak boven hun hoofd bieden, dan zal je gebiedsvisies moeten ontwikkelen. Gebieden als de Waalhaven, de Merwehavens, al lang geleden werd er geschreven dat zij omgevormd konden worden tot woonwijken maar er is nog geen heipaal in de grond gegaan. Daar waar steden als Amsterdam en Den Haag met de Houthavens, Zeeburgereiland en Binckhorst nieuwe delen stad hebben ontwikkeld, is het in Rotterdam na de Kop van Zuid oorverdovend stil gebleven. We kloppen onszelf graag op de borst, maar qua woningbouwproductie scoort Rotterdam het slechtst van de vier grote steden. 

Waar in Amsterdam en Den Haag nieuwe stukken stad worden ontwikkeld, blijft het in Rotterdam bij stand-alone projecten.

• We zouden graag wat vaker kwalitatieve kleinschalige projecten zien, neem  bijvoorbeeld een Noordsingel Lofts. Dit soort projecten geven vaak nog veel meer smoel aan een buurt en houden de kleinschalige charme in tact. Meer van dit aub!

• We zouden meer groen in de ontwerpen verwerkt willen zien. Nog veel te vaak blijft het dak van een gebouw een grijze, warmte absorberende lap zeil. Dat terwijl een dak zich uitstekend leent voor verkoeling van een gebouw, of als miniparkje zoals we eerder al eens schreven. Maar ook groen in de ontwerpen, zoals dit gebouw, laat zien dat duurzaamheid veel meer is dan alleen gimmick in de bouw.