Rotterdamse stedenbouw. De één vindt het geweldig onderscheidend, een ander mist de meer klassieke stedenbouw en organisch gegroeide stadspatronen. Wat opvalt is dat Rotterdamse stedenbouw op nationaal en internationaal niveau de tongen losmaakt. Van de eerste autovrije winkelzone ter wereld – de Lijnbaan – tot het prestigieuze masterplan van Riek Bakker voor de Kop van Zuid. Tegelijkertijd profileren de Coolsingel, de Blaak en het Weena zich conceptueel als grootstedelijk, terwijl de uitvoering en de fijnmazigheid in de directe omgeving ontbreekt om deze ambitie waar te maken. Hoe kunnen we dit verbeteren? In deze rubriek gaan we gluren bij buren: steden van vergelijkbare grootte en/of met vergelijkbare uitgangspunten om te kijken of Rotterdam daar iets van kan leren. Bijzondere aandacht gaat uit naar de combinatie van grootstedelijkheid en de beleving op straat. Welke projecten in steden als Göteborg, Frankfurt of zelfs het kleinere Eindhoven zouden we graag naar Rotterdam halen?
Door: Derek van den Berg
Karlastaden – Göteborg
Göteborg. Misschien wel het Rotterdam van Zweden. Iets meer dan 500.000 inwoners, tweede stad van het land en een bloeiende haven. Ook Göteborg heeft een grote multiculturele bevolking en ook Göteborg bouwt druk aan nieuwe stadsprojecten om alle inwoners te huisvesten.
Een plan dat bij ons in het oog springt is Karlastaden. Niet eens vanwege de hoogte van de hoogste toren (245 meter), maar met name omdat in het ontwerp op een sublieme manier fijnmazigheid is gecombineerd met grootstedelijkheid.
Wat opvalt is dat de plinten geen ééntonige langgerekte drollen zijn zoals het project 100hoog in het Maritiem District. In plaats van dat soort stedenbouwkundige treurnis zien we hier goed ontworpen, gevarieerde plinten, hoogwaardig materiaalgebruik, intieme ruimtes op straatniveau, mogelijkheden voor horeca en setbacks (volumes die naarmate ze hoger worden teruglopen t.o.v. de straat). Dankzij deze setbacks laat de hoger gelegen hoogbouw toch bezonning op de straten toe. Hier worden wij echt heel blij van. Verdichting van deze kwaliteit, met zowel oog voor de hoogbouw als het leven op straatniveau zien wij helaas nog niet in Rotterdam.
Wat zou het mooi zijn als het stedenbouwkundig plan van het Wijnhaveneiland nog eens tegen het licht wordt gehouden. Juist hier ontbreekt de variatie in de gevel, de diversiteit, het verrassingselement. Ook een gebied als het Central District leent zich uitstekend om ontworpen te worden volgens hierboven genoemde uitgangspunten.
Frankfurt Four – Frankfurt
Frankfurt is een stad van contrasten. Net als Rotterdam is bijna de gehele historische stad in de tweede wereldoorlog platgebombardeerd. Naast enkele kleinschalige gebieden die in oude stijl zijn teruggebouwd, hebben beide steden veel gemeen in het feit dat beide centra zich ontpopt hebben tot een waar walhalla voor de hoogbouwliefhebber. Helaas heeft de ontwikkeling van hoogbouw de afgelopen decennia te vaak geleid tot onaantrekkelijke buitenruimten waar de wind vrij spel heeft. Vaak zijn de plinten gesloten en pover gematerialiseerd. Zowel Rotterdam als Frankfurt hebben hiermee te kampen, al lijken ze bij nu onze oosterburen met het project Frankfurt Four van het Nederlandse architectenbureau UN Studio een compleet andere toon te zetten.
Wat ons betreft verdient de aansluiting van de oudbouw op de nieuwbouw aan de rechterkant van de plaat een compliment. Dit soort naadloze overgangen zijn zeldzaam in Rotterdam en zijn juist de kleine details die de stad aantrekkelijk maken. Vervolgens zien we een sokkel met twee lagen strak vormgegeven retail met direct daarboven woningen met goed gevormde buitenruimten. De aanwezigheid van deze woningen boven de plinten zorgt voor veel sociale controle op straat en geeft de passant met name in de donkere avonduren een gevoel van veiligheid. Nog te vaak zien we in Rotterdam winkels zonder woningen er boven, met de Lijnbaan en delen van de Hoogstraat als schoolvoorbeelden. Door het gebrek aan woningen zijn er ook geen leuke buurtkroegen of andere functies die ‘s avonds reuring kunnen geven. Het is dan ook niet verwonderlijk dat men juist in deze gebieden na zes uur een kanon kan afschieten.
Als we één plek in de stad moeten benoemen waar een project als Frankfurt Four perfect had gepast, dan is het de locatie van Forum Rotterdam. De aanwezigheid van het monumentale ABN AMRO pand had zoveel meer verdiend dan een achenebbisj renovatie die resulteert in een transformatie van een kantoordoos naar een shoppingparadijs voor pubermeisjes. Dat uitgerekend hier de grootste Primark van Europa komt doet ons pijn. Wij hadden hier graag afwisselende plinten gezien met nieuwe retailers. Retailers die Rotterdam nu overslaan vanwege gebrek aan passende ruimten en uitstraling. Daarboven zouden enkele subtiel vormgegeven woontorens de plek verder kunnen accentueren.
We mogen overigens god op onze blote knieën danken dat Forum Rotterdam huurwoningen krijgt, dus wellicht krijgen we voor 2050 op deze plek nog een herkansing. Hoe het ook had gekund zien we hieronder.
District E – Eindhoven
Sommigen zullen zich afvragen waarom Eindhoven voorkomt in een vergelijking met Rotterdam. Het is omdat Eindhoven, net als Rotterdam, ook sympathie lijkt te hebben voor hoogbouw in het stadscentrum. Daarnaast is het omdat wij stiekem eigenlijk vaak erg jaloers kijken naar hoe, in tegenstelling tot Rotterdam, Eindhoven ver boven zijn stand presteert. Voor een stad met slechts 225.000 inwoners presteren ze op een aantal vlakken significant beter dan Rotterdam. In Eindhoven lukt het wel om het vliegveld door te laten groeien, hebben ze wel een grote start-up community en kunnen ze bogen op de snelst groeiende economische regio van Europa.
Het plan wat Powerhouse Company enige tijd geleden presenteerde voor het nieuwe District E, de entree van de stad vanuit station Eindhoven Centraal, heeft onze harten direct gestolen.
Ook hier zien we een goed ontworpen buitenruimte en een eerste paar verdiepingen die de interactie opzoeken tussen de binnen- en de buitenwereld. Door verschillende publieke niveaus te introduceren is het de bezoeker op straatniveau duidelijk dat men beland is in een bloeiend stadscentrum. De gebouwen lopen geleidelijk terug, om vervolgens bijna verticaal de hoogte in te schieten. Hoogwaardig materiaalgebruik van de gevel en de integratie van groen op de terrassen maken het mooie plaatje compleet. En met de vele woningen is ook een significant deel van de clientèle van de winkels en horeca gewaarborgd.
Als het Eindhoven lukt een dusdanige stadsentree te realiseren, dan is dit zeker ook mogelijk in Rotterdam. Momenteel is de gemeente Rotterdam bezig met het uitschrijven van een tender voor een toren op het Delftseplein en de Conradstraat, beiden pal naast de entree van Rotterdam Centraal. Wij hopen dat de gemeente goed heeft meegekeken bij dit plan.
Tot slot: Göteborg, Frankfurt en Eindhoven laten zien dat verdichten door hoogbouw in combinatie met fijne beleving op straatniveau uitstekend samen kunnen gaan. Wanneer het lukt om deze ingrediënten op de juiste wijze te combineren, ontstaat er de stedenbouwkundige signature dish waar de stad zo naar snakt. Meerdere gebieden, zoals het Central District, de Lijnbaan en het Wijnhaveneiland kunnen veel aantrekkelijker gemaakt worden door alleen maar de ogen goed open te houden en te kopiëren wat elders ook werkt. In dit geval zeggen wij daarom: ‘beter goed gejat, dan slecht bedacht’.
Bekijk ook:
Vanaf deze 10 plekken zie je de Rotterdamse skyline op z’n mooist
Ook wat te vertellen?