Urban Monastery – Ontwerpen voor stedelijke stilte

Urban Monastery – Ontwerpen voor stedelijke stilte

De stedeling leeft in een tijdperk van continue herrie. Een niet-aflatende stroom aan geluid komt stadsbewoners tegemoet. Is dat nieuw? Niet bepaald. Anderhalve eeuw geleden beklaagde de Franse schrijver Gustave Flaubert over het oorverdovende getik van paardenhoefijzers in Rouen, en een halve eeuw later beklaagde Celine zich over het schelle geluid van de trambel in Parijs die voorbijgaande voetgangers waarschuwt. Het is duidelijk, ergernissen over stedelijke geluiden zijn van alle tijden, why bother?

Tekst: Bart Toorenaar en Joppe Douma

Ontwerp: Joppe Douma

Het ontwerp van de Urban Monastery door Joppe Douma

Nou, er zijn twee paradoxale ontwikkelingen gaande die elkaar lijken te bijten, wat betreft stedelijke stilte. Enerzijds is de stad populairder dan ooit, en het urbaniseringsproces leidt onherroepelijk tot meer geluid. Tegelijkertijd zijn activiteiten die zich afspelen in stilte als mindfulness of silent treatments populairder dan ooit. Waar vroeger de stedeling zijn heil voor bezinning en introspectie zocht in de kathedralen en kerken, kent de moderne, grotendeels atheïstische bevolking dat toevluchtsoord slechts van verhalen van vroeger.

Gebouw als medicijn tegen moderne volksziekte nummer 1

We leven in een tijd dat burn-out in rap tempo volksziekte nummer één aan het worden is. Een tijd waarin ‘even stil staan in het moment’ een devies is dat ons moet bevrijden van het juk van de smartphone. In een tijd waarin oorsuizen onder jongeren steeds vaker voorkomt en herrie een volksziekte aan het worden is. In deze tijd is rust een steeds schaarser goed aan het worden, vooral in de stad.

Een retraite voor ‘rust en contemplatie’ op loopafstand van de Coolsingel.

Moeten we accepteren dat de stad gelijk staat aan drukte? Of kunnen we de moderne stad zo ontwerpen dat we de stedeling het schaarse goed kunnen geven waar hij niet mee is opgegroeid, rust. Joppe Douma gelooft in dat laatste. De Rotterdamse studeerde eerder dit jaar af aan de studie bouwkunde aan de TU Delft op het idee van de ‘Urban Monastery’, een stedelijk klooster aan de Westewagenstraat, een retraite voor ‘rust en contemplatie’ op loopafstand van de Coolsingel.

 

 

De locatie van de Urban Monastery op de Westewagenstraat

Geïnspireerd door een monnik

Dat begon allemaal toen Joppe onderzoek deed naar de architect en Benedictijnse monnik Dom Hans van der Laan. Hij studeerde in de jaren ‘20 van de vorige eeuw en hield zich bezig met welke verhoudingen prettig ervaren worden in een gebouw. In een te grote ruimte is het voor ons moeilijk om de maten in te schatten en dat kunnen we dan als overweldigend ervaren. Aan de andere kant kunnen we een soort onbewuste voldoening voelen bij ruimtes die herkenbare vormen met maat en orde hebben.

Joppe: ‘Een bezoek aan een klooster van Dom Hans van der Laan in Limburg heeft me aan het denken gezet. De overtuigingskracht van de architectuur die een bepaalde rust met zich meebracht was overweldigend. Ik vroeg me af of het mogelijk is om zulke momenten van rust en contemplatie te verweven met het stedelijke leven. Hoe kan architectuur het gevoel van rust faciliteren?’

Een stedelijk klooster, los van het religieuze aspect

‘Zo groeide het idee voor een stedelijk klooster, een baken van rust, los van het religieuze aspect. Het klooster is van vroeger uit altijd een interessante typologie geweest; een combinatie van verschillende functies, die op zichzelf functioneren als kleine steden. Het klooster bood onderdak, werk, eten, onderwijs en vermaak voor zijn bewoners.’

Ruimtes voor introspectie en reflectie

Het ontwerp van Joppe is een vertaling van het originele kloostermodel, en bezit dus ook over bovengenoemde functies, zij het in een modernere vorm. De verschillende volumes met een eigen functie worden verbonden door een doorlopende “kloostergang” en vormen zo een geheel met een centrale binnentuin. Daarnaast zijn er een drietal ruimten die geen specifieke functie hebben buiten het aanmoedigen van stilte, rust, reflectie of contemplatie. Elke ruimte is ontworpen met een bepaald thema van rust in gedachte.

De plattegrond het Urban Monastery
Ruimte voor introspectie en reflectie

Zo is er bijvoorbeeld een ruimte gewijd aan disconnectie. In dit ontwerp gaat het erom dat de bezoeker fysiek en mentaal even afgesloten is van de drukke wereld om zich heen. De route speelt hierin een belangrijke rol. De ruimte bevindt zich boven het water, maar is niet direct bereikbaar vanaf de kant. Vanuit de binnentuin is er een toegang die je naar een ondergrondse doorgang brengt. In deze smalle, donkere gang word je automatisch naar het licht aan het einde geleid. Eenmaal de trap bereikt, zie je de lucht boven je, maar is het lastig oriënteren. Aan het eind van de route bevindt zich een ronde binnenruimte zwevend boven het water met enkel openingen naar de lucht boven je en het water eronder. Op die manier ben je losgekoppeld van je horizontale omgeving, en biedt deze ruimte zicht op het rustgevende kabbelende water en de voorbijgaande wolken in de lucht.

Ruimte van disconnectie om los te komen van de dagelijkse beslommeringen
De bibliotheek

Op een vergelijkbare manier zijn er ook ruimtes ontworpen voor introspectie en reflectie. De meer functionele ruimtes zoals de bibliotheek en de appartementen in dit stedelijke klooster zijn ook ontworpen met het thema rust in het achterhoofd. Dit komt tot uiting in de gebruikte verhoudingen van de ruimtes, de gekozen materialen en zorgvuldige details in de uitwerking. Op die manier faciliteert de architectuur op meerdere manieren het gevoel van rust.

De appartementen

Wat levert dat nou op? 

De wat flauwe opmerking om ‘slechts’ een beperkt economisch programma te ontwikkelen in de overhitte woningmarkt in de binnenstad van Rotterdam ligt op de loer. De economische waarde is hoog op deze locatie waar projectontwikkelaars over elkaar heen tuimelen om mee aan de slag te mogen gaan. Om dat te gebruiken voor een ‘softe’ functie als de urban monastery getuigt van lef, maar valt het te rijmen met de economische logica?

Een mens is immers meer dan een wandelende winst- en verliesrekening.

Toch valt er juist ook economisch wat voor te zeggen om een plek te hebben in hartje stad die door bezinning de gemoedsrust goed doet. De economische schade op macro-niveau van burn-outs loopt in de tientallen miljarden en mindfulness en andere technieken van bezinning blijken vaak een effectief middel tegen beginnende verschijnselen van opgebrandheid. Een plek die erop geënt is om mensen te disconnecten kan financieel op de lange termijn een asset zijn voor iedere stad.

Maar ook als je kosten-baten overweging links laat liggen is het ontwerp van Joppe meer dan de moeite waard. Een mens is immers meer dan een wandelende winst- en verliesrekening. Een mens heeft recht op plekken waar hij zich kan onttrekken van de moderne tirannie van de mobiele telefoon, een plek waar hij urenlang kan dagdromen in zijn of haar fantasieën zonder gestoord te worden door iets of iemand. Een plek waar er zijn belangrijker is dan iets doen.

Joppe Douma studeerde in juni 2018 af aan de master Architectuur aan de Technische Universiteit in Delft. Voor haar ontwerp “City Monastery Rotterdam” ontving ze een 9. Joppe woont in Rotterdam.

Meer info www.joppedouma.nl

Bezien vanaf de Westewagenstraat

Ook wat te vertellen?

Je e-mailadres houden we geheim.

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.