Het gaat fantastisch met Rotterdam. Althans, dat idee krijg je als je de zelfbevlekkende publiciteitsbukakke van Rotterdam Partners moet geloven. We zien onszelf graag als vernieuwer, als werkstad, als stad van mouwen opstropen. Alleen de vraag is in hoeverre dit cliché nog strookt met de keiharde Rotterdamse realiteit. Als je de werkloosheidscijfers van de stad ziet kun je de mythe van Rotterdam als werkstad niet meer uitroepen zonder een ironisch gevoel voor humor te hebben.

Door: Bart Toorenaar, Stijn van Pelt en Bonne de Roos

Economisch gezien staat Rotterdam, ondanks enkele positieve ontwikkelingen, voor grote uitdagingen. Een greep uit de grootste thema’s:

• Het hoogste werkloosheidspercentage van Nederland;
• Hoogste leegstand van kantoren van alle steden in Nederland;
• Hoogste percentage bijstandsgerechtigden in Nederland; 
• Een enorme mismatch van opleidingsniveau van inwoners en uitstaande vacatures;

Als cruciale economische indicatoren zulke verontrustende cijfers tonen, zou je denken dat er genoeg reden is tot een kritische reflectie van de lokale economie. Toch wordt het debat vaak gevoerd vanuit symboolpolitiek. De kans is groot dat DENK en Leefbaar elkaar na de verkiezingen in de haren vliegen over Halalslagerijen, of bepaalde vlaggen op het stadhuis. Het gaat helaas te vaak over waar iemand vandaan komt, in plaats van over wat mensen kunnen en bovenal wat de stad nodig heeft om mee te gaan in de vaart der volkeren.

Te vaak is het Rotterdamse politieke debat gedomineerd door immigratie en integratie, en ging het te weinig over de economie. Wij geloven heilig in de kracht van een sterke economie als vliegwiel van werkende integratie. Iemand die aan het werk is zal beter integreren doordat hij dagelijks in aanraking is met de Nederlandse cultuur, zal de taal goed leren spreken, zal de fijnzinnigheden van de humor leren en zal belasting betalen.

Rotterdam heeft met de Erasmus Universiteit en de TU Delft in de achtertuin voor Nederlandse begrippen ijzersterke ijzers in het vuur. Daarnaast heeft Rotterdam met Coolblue en Mendix enkele van de sterkst groeiende middelgrote bedrijven van Nederland binnen zijn gemeentegrenzen. Alleen nu is het zaak om door te pakken op die sectoren die rijk aan werkgelegenheid zijn, en weinig bijdragen aan de reeds vervuilde lucht van de regio.

Een mooi voorbeeld van hoe het ook kan is de regio Brabant: nog geen 50 jaar geleden het zorgenkindje van de Nederlandse economie. De regio was eenzijdig afhankelijk van de textielindustrie in Tilburg en de glasfabrieken in Eindhoven, die beide snel aan arbeidsplaatsen inboetten. Anno 2018 staat Brabant bekend om zijn innovatieve karakter, met Eindhoven als High-tech hub, met spin-offs van Philips die in de gehele regio mensen van banen voorzien, en Tilburg als logistiek centrum.

Rotterdamse Dromers Topper economie: VVD
Qua economie verdient de VVD een pluim, omdat ze goede dingen op papier zet. Op landelijk niveau kent de VVD nog voldoende klimaatontkennende gekkies, maar op lokaal niveau slaan ze een heel andere toon aan. Onder de noemer ‘groen en rechts’ wil de Rotterdamse VVD werk maken van een sterkere economie en een beter milieu. Duurzaamheid is big business, en de partij vindt dat de overheid daar een leidende rol in moet nemen. Een aantal concrete zaken die onze support krijgen:

• Schrap regelgeving die plaatsing van zonnepanelen belemmert;
• Maak van Rotterdam de start-up hoofdstad van Nederland maken door het creëren van de juiste voorwaarden voor start-ups om tot bloei te komen, zoals het stimuleren van het leren programmeren in het onderwijs;
• Zodra mogelijk moet de gemeente over op regionale groene stroom;
• Leg een glasvezelnetwerk aan voor internet. Rotterdam moet hierin een voorbeeld nemen aan Eindhoven, waar 75% van het net al voorzien is van glasvezel. Snel internet is cruciaal voor innovatieve start-ups en bestaande bedrijven
• Vertaal verduurzamingsdoelstellingen naar concrete beoordelingscriteria;
• Ga met de petrochemische industrie in de haven het gesprek aan over de transitie van productie van fossiele brandstoffen naar andere chemische producten.

Om op z’n VVD’s te zeggen: ‘vo!

Rotterdamse Dromers flop economie: SP
Op het gebied van economie is het partijprogramma van de SP de flop. Aan de inleiding van het partijprogramma merk je al dat de focus ligt op het versterken van het sociaal infuus, in plaats van het stimuleren van de economie zodat het sociaal infuus afgebouwd kan worden.
Natuurlijk staan er ook in het partijprogramma van de SP zeker nuttige ideeën:

• Zo vinden wij het idee voor beschutte werkplekken, per 25 werkplekken een werkplek voor een werknemer met een beperking, een goed idee.
• Daarnaast praat de SP over het opzetten van Maatschappijen ter Bevordering van de Wijkeconomie (MBW): coalities van bewoners, (kleine) ondernemers en zelfstandigen in de wijk, lokale overheid en maatschappelijke organisaties, om de bedrijvigheid op wijk- en buurtniveau concreet te stimuleren. Ook hier zien wij heil in.

Waar wij stukken minder blij van worden zijn de volgende punten:

• De economische focus van de SP is met name gericht op de wijkeconomie en de haven. Wij lezen geen woord over het behouden en aantrekken van mkb-bedrijven en multinationals terwijl het woord ‘start-up’ niet eens in document voorkomt;
• Het woord ‘duurzaamheid’ komt vaak in het stuk terug. Helaas wordt het woord met name gebruikt in zinsconstructies als ‘het opzetten van duurzaamheidsloketten en het aanstellen van milieucoaches’. Bijzonder actuele thema’s als het verduurzamen van de haven of het stimuleren van de cleantech industrie zien we niet terug.
• De SP praat louter over het opzetten van nieuwe programma’s en platformen voor het stimuleren van de werkgelegenheid, maar maakt nergens concreet hoe ze dat willen doen.
• De SP is tegen het toevoegen van duizenden vierkante meters winkelruimte in het centrum, zoals Forum Rotterdam. Dit betekent volgens de SP leegstand op andere plekken en in de wijkwinkelcentra. Op deze manier verliest Rotterdam aantrekkingskracht als winkelstad en verliest Rotterdam potentiële werkgelegenheid in de detailhandel. Een gemiste kans;

Rotterdamse Dromers topper onderwijs: NIDA.
NIDA presenteert zich als partij van de verbinding, en daarmee richten ze zich nadrukkelijk op de verbinding tussen de schoolbanken en de arbeidsplek. Ook staat de partij nadrukkelijk voor meertalig onderwijs in andere talen dan Nederlands en Engels.

• Verbinding tussen onderwijs en buurt: NIDA ziet het klaslokaal als verlengstuk van de buurt, waarin ethische codes als gezag centraal moeten staan. Enigszins conservatief, maar voor sommige buurten helemaal zo slecht nog niet.
• Focus op ouderbetrokkenheid: NIDA begrijpt dat het vaak in een vroeg stadium al mis kan gaan bij de opvoeding van een kind. Zeker in Rotterdam is dit een belangrijk punt, omdat juist in de wijken met sociaal-economische uitdagingen veel kinderen uit een éénoudergezin komen;
• Focus op lerarentekort, ook in het MBO: NIDA wil werk maken door verhoogde lerarensalarissen, juist op het MBO.

Smetje op het blazoen
Keerzijde van het NIDA programma is dat het van ons af en toe nog wel wat concreter mag. Het zijn prachtige woorden en visies, maar door de wolligheid zien we de concrete bomen in het bos niet meer.

Rotterdamse Dromers flop onderwijs: SP
Helaas scoort de SP ook op het gebied van onderwijs matig. Concreet faalt het onderwijsprogramma van de SP op de volgende punten:

• Wij zien veel verwijzingen naar het opzetten van nieuwe platformen tussen verschillende gemeentelijke afdelingen en scholen. Hiermee wordt het bureaucratische monster alleen maar groter, terwijl het niet bewezen is dat het helpt om bijvoorbeeld gemotiveerde scholieren aan een stageplek te helpen.
• De SP stelt: ‘scholen en de gemeente moeten samenwerken om ervoor te zorgen dat alle jongeren een goede stageplek vinden’. Maar hebben zij de capaciteit hebben om voldoende stageplekken te vinden? Bedrijven staan te springen om personeel, ook om gemotiveerde stagiairs. De SP komt niet met een plan om deze bedrijven en scholen beter aan elkaar te koppelen.
• Het partijprogramma heeft een buitenproportioneel grote focus op zaken als diversiteit, slavernij en het ter discussie stellen van straatnamen in het klaslokaal. Natuurlijk zijn dit maatschappelijk relevante thema’s, maar nog belangrijker vinden wij dat de kwaliteit van onderwijs omhoog gaat!

De SP benoemt gelukkig ook relevante zaken. Zo willen zij bijvoorbeeld ondersteuning bieden aan scholen die innoveren door moderne technieken als programmeren en 3D-printen in hun curriculum toepassen. 

Een gericht sectorenbeleid
Er mist vanuit de gemeente Rotterdam een concreet, toegespitst sectorenbeleid dat rekening houdt met de afnemende werkgelegenheid in de haven en ingaat op de kracht van de stad. Te lang is er geteerd op vadertje haven als kurk waarop de lokale economie zou drijven.
Naast de haven heeft Rotterdam wel degelijk sectoren die bovengemiddeld vertegenwoordigd zijn in de lokale economie. Denk aan de retail (MediaMarkt, Coolblue), het medische cluster (Erasmus MC), petrochemische sector (LyondellBasell), verzekeringen (Allianz, Aon) maar denk ook aan de nichesectoren als de vele internetbureaus (Dept, Oxyma, ISM, Fabrique, RedKiwi) en architectenbureaus (MVRDV, OMA, ZUS, Barcode, KCAP) die de stad rijk is.

De nieuwe economie vereist snelheid en wendbaarheid. Werknemers moeten iets kunnen produceren. Dat kan programmeren of designen in de digitale context zijn, high-end meubels maken of de auto van de toekomst in elkaar schroeven. Veel scholieren die tot administratief medewerker zijn opgeleid zoeken een baan die binnen nu en 5 jaar weg is. Daarmee onderscheidt Rotterdam zich niet. Een nieuwe Daan Roosegaarde (ontwerper), Marlies Dekkers (kleding) of Ron de Jong (horecatycoon) doen dat wel.

Verduurzaming in Rotterdam als kans, niet als kostenpost
Wie anno 2018 verduurzaming nog ziet als kostenpost die bedrijfswinsten bedreigt, heeft een urgente reality check nodig. Wij zien duurzaamheid als kans. Rotterdams beleggingsicoon Robeco doet dat ook. Duurzaamheid als kans tot innoverende strategieën die tot concurrentievoordeel kunnen leiden. Voorbeelden te over van landen die door voor te lopen in de verduurzamingsslag nu hun bewoners een goede boterham geven, zoals Dong Energy in Denemarken.

Ook Rotterdam heeft zijn groene pareltjes, neem Van Oord, inmiddels leidende speler in het aanleggen van windmolenparken. GreenChoice en Eneco zijn in de energiemarkt frontrunners in het verduurzamen van de energiemarkt. De rest van de regio blijft echter angstvallig achter. Te vaak verschuilen havenbedrijven zich achter excuses die wellicht voor hun aandeelhouders volstaan, maar die geen enkele verantwoording afleggen aan de inwoners van Rijnmond die dag in, dag uit in de stank zitten.

Ga aan de slag met mismatch aanbod en vraag arbeidsmarkt
Het blijft pijnlijk om te zien: enerzijds schreeuwen bedrijven in de Rotterdamse haven om personeel dat bereid is met hun handen te werken, anderzijds is de werkloosheid in de regio nog steeds hoog.

Dat is bijzonder, want het aantal mensen dat een technische opleiding wil volgen is torenhoog en zal naar verwachting alleen maar blijven stijgen. Als de mismatch blijft bestaan mist Rotterdam, en in het bijzonder de haven, aansluiting met de rest van de wereld. De banen in de regio liggen voor het oprapen voor gekwalificeerd personeel. Waarom zie je dan dat Amsterdam wel de handschoen van het technisch onderwijs oppakt en lijkt Rotterdam op dat gebied in slaap gesukkeld te zijn? Talenonderwijs mag ook weer hernieuwde aandacht krijgen. Bedrijven klagen dat ze geen geschikte kandidaten kunnen vinden die goed Duits, Frans of Spaans spreken, terwijl ze die mensen hard nodig hebben om zaken te doen met handelspartners in de haven.

Wij gunnen iedereen het najagen van zijn droom, maar het doet ons zeer om jaarlijks studenten die afstuderen aan een MBO-studie administratie, communicatie of pedagogisch medewerker te zien toekijken aan de zijlijn. Tevens geldt dit voor langdurig thuiszittenden: biedt hen een gratis opleiding aan waarmee ze kans maken op een baan die niet op de tocht komt te staan door robotisering: ambachten als solderen, loodgieter of houtbewerken.
Wij dromen van het volgende:

• Rotterdamse haven is internationaal een voorbeeldhaven in het verduurzamen: In het havenbeleid een overheid die een leidende en sturende rol op zich neemt in het verduurzamen van de sector. Duurzaamheid is geen subsidieslurpende kostenpost, maar een motor achter innovatie. Innovaties die bij succes wereldwijd verkocht kan worden.
• Een extra gemeentelijke taks op bedrijven die de Rotterdamse luchtkwaliteit verder vervuilen. Luchtvervuiling is desastreus voor het Rotterdamse leefklimaat. Het verkort onze levensduur en verslechtert de cognitieve gaven van onze kinderen. “De vervuiler betaalt” is een credo waar naar te weinig wordt gehandeld.
• Actief sectorenbeleid gefocust op kernsectoren: A) Haven/Maritieme sector: de mate van innovatie in deze sector, is indrukwekkend. Of het nou bodemonderzoek is dat IHC Merwede doet, windmolenparken die Van Oord worden aangelegd of het aanbrengen van nieuwe wadden door Boskalis, allemaal vereist het hoogwaardige arbeidsplaatsen die lastig te outsourcen zijn.  B) Medische sector: gezondheid is booming business met de tsunami aan vergrijzing van babyboomers die op ons afkomt. Met het Erasmus MC als medisch centrum van internationaal formaat, internationale medische beurzen die Ahoy jaarlijks aandoen is deze sector goed vertegenwoordigd.

• Kruisbestuiving tussen verschillende onderwijsdisciplines stimuleren. Met Willem de Kooning, STC, Albeda en Grafisch Lyceum heb je al verschillende praktische opleidingen aan boord, deze onderling en met HBO en WO opleidingen mixen kan verfrissende bedrijvigheid opleveren. Staar je dus niet blind op de universiteiten in stad en regio: lokale parels leveren creatieve en praktische afgestudeerden die in hun niche top of the bill zijn. Een (inter)nationale samenwerking zoals Amsterdam deed met TU Wageningen en MIT kan Rotterdam ook doen met bijvoorbeeld de EUR, TU Delft en TU Eindhoven.
• Een betere ontsluiting met binnen- en buitenland die het vestigingsklimaat van de stad verbetert. Denk aan uitbreiding van Rotterdam Centraal als internationale stationshub, het is nu al het station waar de meeste Nederlanders opstappen op de Thalys of Eurostar. Ook zal een geleidelijke groei tot 50 procent boven het huidige aantal vliegbewegingen van RTH-Airport onmisbaar zijn. Meer wekelijkse internationale vluchten van en naar Rotterdam draagt op meerdere manieren positief bij aan de lokale economie; vliegvelden zijn daarnaast banenmotoren voor lager geschoolde mensen. Geen onbelemmerde groei die de luchtkwaliteit te ver schaadt, wel een vliegveld dat de mobiliteitsbehoefte van een metropoolregio van 3,5 miljoen mensen bedient.

• Een numerus fixus bij MBO-opleidingen met slechte baankansen in de stad en omscholing gratis maken. Op weinig plekken in Nederland is de mismatch tussen wat het bedrijfsleven vraagt, en wat de afgestudeerden bieden zo groot als in Rotterdam. Maak technische omscholingscursussen, maar ook taalcursussen voor talen waarin de haven een groot gebrek aan is, gratis voor cursisten.

Conclusie
De hosannastemming die soms over Rotterdam heen lijkt te hangen is behoorlijk misplaatst. Op cruciale indicatoren als het aantal schoolverlaters, het aantal werklozen en het aantal bijstandsgerechtigden blijft de stad een zorgenkind. Toch lijken deze onderwerpen geen grote urgentie te hebben in de huidige lokale politiek. Economie en onderwijs, voor ons twee met elkaar verstrengelde pijlers van de stad, verdienen meer gerichte aandacht dan dat er nu in verkiezingsprogramma’s terug te vinden is. Aandacht die de urgentie van de staat van de Rotterdamse economie erkent en er naar handelt. Want alleen iemand met gevoel voor ironie kan nog het oeroude cliché ophalen over Rotterdam als werkstad waar de mouwen worden opgestroopt. Het is tijd dat we dat cliché, wat inmiddels een mythe uit vervlogen tijden is, weer volledig nieuw leven gaan inblazen.

Morgen: de samenvatting en Riek Bakker Award
Als sluitstuk van onze verkiezingsblogs bundelen we alle inzichten in een overzicht zodat de Rotterdammert die onze standpunten onderschrijft beter beslagen ten ijs gaat in het stemhokje. Tegelijkertijd zullen we een politicus in het zonnetje zetten die zich al langere tijd hard maakt voor deze standpunten en inzet voor een stads Rotterdam. Deze zal van ons de digitale Riek Bakker Award uitgereikt krijgen. Benieuwd wie dat zal zijn? Dan zien we elkaar morgen!

Dit artikel is een vervolg op eerdere artikelen:
Hoe gaat het momenteel met Rotterdam?
Verkiezingsblog #1 – Welke Rotterdamse partijen kregen de afgelopen 4 jaar wél iets voor elkaar?
Verkiezingsblog #2: Niet lullen maar poetsen: welke Rotterdamse partij gaat eindelijk eens huizen bouwen?
Verkiezingsblog #3: Mobiliteit in Rotterdam – van B(enauwd) naar A(dem)?