Aan de Gemeenteraad: 

In alle eerlijkheid waren we ons, op zijn Rotterdams gezegd, de pleuris geschrokken toen we het advies van wethouder Kasmi zagen. Er zijn vragen gesteld aan de wethouder om te bepalen of de Hofpoortleeuwen op het Hofplein thuishoren. De wethouder volgt blind het advies van Centrum van Beeldende Kunst (CBK) en met name de argumentatie slaat de plank mis. Een totaal gebrek aan echte verdieping in de materie straalt je tegemoet als je het doorleest. Wat ons betreft gaat het advies van CBK in de shredder, hieronder bieden wij een breder beeld. Deze antwoorden zijn gebaseerd op cultuurhistorie en de wens van de Rotterdammers en niet op de creatieve of artistieke waarde van de leeuwen. Deze feiten zetten het eerdere advies in een ander daglicht en zullen de gemeenteraad hopelijk behoeden van een gigantische blunder. 

Door: Ruben Spyke en Stijn van Pelt

In het CBK heeft Rotterdam een zeer waardevolle groep voor de beoordeling van beeldende kunst. Maar er is in dit dossier een specialisatie in cultuurhistorisch erfgoed noodzakelijk om de waarde voor de Rotterdammers en de stad te kunnen bepalen. Wij behoren niet tot deze experts maar luisteren objectief naar degenen die dat wel zijn. Zoals amateurhistoricus Jack Wereldsma en de vele anderen die ons de afgelopen dagen hebben benaderd. Waaronder een aantal eerdere initiatiefnemers met veel kennis over de historie van de leeuwen. De leeuwen op het Hofplein zien is een langgekoesterde wens. 

Vraag 1:
Wat zou het college ervan moeten vinden dat dit stukje stadsgeschiedenis in de huidige situatie verloren gaat?

Antwoord: voor het antwoord op deze vraag is het belangrijk om vast te houden aan de feiten die er liggen en de rol die de leeuwen gespeeld hebben. Het is verleidelijk om je te beperken tot de korte termijn waar CBK zich aan vasthoudt en daarmee de cultuurhistorische waarde over het hoofd te zien.

Het begon voor de leeuwen in 1778  op de plek van de originele stadspoort – de Hofpoort – toen een vervanger geplaatst werd ter ere van de lange geschiedenis en als herkenningspunt in de stad. Een poort die tot ver in de omgeving zichtbaar was, de Euromast van zijn tijd. Gebaseerd op het stadswapen werd deze zeer esthetische en uniek ontworpen poort voorzien van vier leeuwen: de Hofpoortleeuwen. Hier hebben ze 55 jaar de toegang tot de stad bewaakt voor vele generaties. In die tijd een geheel mensenleven.

In 1833 moesten ze vertrekken door een steeds veranderende stad maar de poort en zijn leeuwen werden niet vergeten. Pronkend op vele schilderijen, werd het plein bijna 30 jaar later alsnog naar de poort met haar leeuwen vernoemd. Het Hofplein is immers de afkorting van het Hofpoortplein. De leeuwen, integraal onderdeel van de poort, zijn daarmee directe naamgevers van ons trotse Hofplein.

Na een korte periode in een depot wachtend op een waardige bestemming kregen de leeuwen een nieuwe rol als bewaker van de Koningsbrug. Niet omdat zij van tuincentrum kwaliteit waren zoals het CBK stelt, maar juist gekozen werden vanwege hun fiere uiterlijk. Op deze plek waren zij in 1940 ooggetuigen van de heldhaftige daden in de gevechten om de Willemsbrug. Het Tweede Regiment Genietroepen kreeg toen de opdracht om de – in de volksmond genoemde – Vierleeuwenbrug te heroveren op de Duitsers. Een taak die een verfilming waardig is. In 1960 verdween ook deze historische rol voor een uitbreiding van de mobiliteit op de locatie van de brug. 

Niet omdat zij van tuincentrum kwaliteit waren zoals het CBK stelt, maar juist gekozen werden vanwege hun fiere uiterlijk.

Twintig jaar na de gevechten bij de Koningsbrug was brigade-generaal J.W.E. Mulder niet vergeten wat hij meegemaakt had naast de Leeuwen en benaderde het college van B&W van Rotterdam en vroeg om een Rotterdamse leeuw. Cultuurhistorische kenners hebben dit toen al afgeraden vanwege de historische waarde en grote schok voor vele Rotterdammers. Het Regiment Verbindingstroepen kreeg een leeuw in bruikleen en heeft door deze leeuw op de kazerne te plaatsen de herinnering aan Rotterdam sterk gehouden, terwijl Rotterdam zelf niet omkeek naar haar erfgoed. De overige drie leeuwen lagen tenslotte al 10 jaar in een hoekje van een bouwplaats. Zoals op deze afbeelding is te zien.

In tegenstelling tot wat het CBK beweert werden de leeuwen op een armetierige bouwplaats gedumpt voor het Havenziekenhuis en niet op de historische plek van de Vierleeuwenbrug gehandhaafd. Een halve kilometer verwijderd van die historische setting werden de leeuwen weggemoffeld. 10 jaar stonden ze daar  zonder doel voordat ze uit ellende maar zijn geplaatst bij de wederopbouw flats waar ze tot op de dag van vandaag nog liggen. Inmiddels een kilometer verder van de heroïsche plek die het CBK graag aanhaalt worden ze in de korte periode van slechts 50 jaar langzamerhand vergeten. 

Laten we nou eindelijk eens ons erfgoed omarmen. Geschiedenis die verder teruggaat dan mei 1940, die generaties ver voor onszelf al het stadshart sierden. Geef de leeuwen nou een plek waar wij allemaal met onze kinderen en kleinkinderen naar toe willen om het verhaal van de leeuwen te vertellen. Tweehonderdvijftig jaar historie verdient meer dan een anonieme plek aan de Maasboulevard of op het matige Oostplein. De leeuwen verdienen het Hofplein. Rotterdam verdient dit.

Inmiddels een kilometer verder van de heroïsche plek die het CBK graag aanhaalt worden ze in de korte periode van slechts 50 jaar langzamerhand vergeten. 

Vraag 2:
Wat zou het college moeten doen om dit stukje cultureel erfgoed in ere te herstellen?

Antwoord: het CBK grijpt aan dat vooral oude Rotterdammers ze op de huidige plek kent. Dit doet teniet dat ze langer op de Hofpoort hebben gestaan en wel 100 jaar de Koningsbrug hebben gediend. Het is dan ook niet te verklaren dat de onderbouwing voor deze locatie door een gerenommeerd instituut als het CBK zich slechts tot dit argument beperkt. 

Een voorstel van de gemeente voor verplaatsing naar het Oostplein verzwakt dezelfde argumentatie die de leeuwen aan de huidige locatie bij de Maasboulevard bindt. Laten we niet vergeten dat het Mariniersmonument al het Oostplein siert. Het herdenkt en dankt de mariniers die in de meidagen van 1940 voor de stad hebben gestreden. Deze eervolle beeltenis verwateren met een vergezochte verwijzing van de leeuwen die geen directe link met de plek hebben komt beide historische waarderingen niet ten goede. Dat het Oostplein niet is meegenomen in de Big 7 toont de onderwaardering voor de leeuwen. Het Oostplein behoort niet eens tot de 7 belangrijkste pleinen van de stad. Belangrijk erfgoed zet je op een prominente locatie.

Het Oostplein behoort niet eens tot de 7 belangrijkste pleinen van de stad. Belangrijk erfgoed zet je op een prominente locatie.

De verbinding met de kazerne in Amersfoort willen we eren. Wij achten een replica hier voldoende voor. Zo wordt de herinnering en connectie met Ede in stand gehouden. Het lijkt ons zeer aannemelijk dat degene die zo hard voor de verdediging van onze stad hebben gevochten met alle plezier een beetje van het vooroorlogse Rotterdam in ere zou herstellen als ze de kans hadden. Wie in Nederland zou dat niet doen?

Vraag 3:
Hoe zou het college moeten kijken tegen het voorstel van het restaureren en verplaatsen van de leeuwen naar het vernieuwde Hofplein?

Antwoord: de omgeving Hofplein dankt haar naamgeving aan historische gebouwen die daar ooit hebben gestaan. Straat- en gebouwnamen als Weena, Hofpoort, Hofplein, Delftse Poort zijn allemaal verwijzingen naar historie die nu is verdwenen. De leeuwen zijn het enige overblijfsel uit de tijd voor de oorlog die we nog in ons bezit hebben. De leeuwen waren een integraal onderdeel van deze Hofpoort en zijn daarmee direct verbonden aan de naamgeving van het Hofplein. Dat tenietdoen getuigt van gebrekkige historische kennis en het herhalen van de fouten uit het verleden. De huidige locatie historischer vinden dan het Hofplein is een compleet gebrek aan historisch besef.

De Rotterdammer vindt de historie belangrijker. … Waaronder de kleindochter van Phs van Ommeren – schenker van de Hofpleinfontein aan de stad – om te delen dat haar grootvader het eens was geweest met het terugbrengen van de leeuwen.

Het CBK heeft ook een esthetisch bezwaar tegen plaatsing van de leeuwen op het Hofplein. Plaatsing van vier historische leeuwen zou volgens het CBK van het Hofplein een dierentuin maken. Onnodig snerend naar Blijdorp dat deze associatie afkeer zou moeten oproepen.  Het advies van het CBK lijkt daarmee vooral te kijken naar artistieke meerwaarde en de historische lading daarbij volkomen te negeren. Zeker als je indenkt dat ze in 1860 juist als waardig werden bevonden om de Koningsbrug te mogen bewaken.  De poll bij het AD en reacties op ons platform laten zien dat de Rotterdammer de historie veel belangrijker vindt dan de pure artistieke waarde. Waaronder de kleindochter van Phs van Ommeren – schenker van de Hofpleinfontein aan de stad – om te delen dat haar grootvader het eens was geweest met het terugbrengen van de leeuwen.

Vraag 4:
Zou de wethouder de mening moeten delen dat dit een leuke waardevolle toevoeging kan zijn aan het Hofplein in het kader van de zeven stadsprojecten? 

Antwoord: als wethouder Kasmi historie en cultureel erfgoed belangrijk vindt zou dit zeker meegenomen moeten worden. Met het Hofplein geeft Wethouder Bonte de Rotterdammer meer groen en natuur, wethouder Wijbenga en Bokhove geven inwoners letterlijk meer ruimte en wethouder Kurvers gaat met alle ontwikkelingen rond Hofplein de roaring 20s vormgeven. Ook daar wordt gekeken naar historische verwijzingen als Pschorr en grand café Loos. De leeuwen zouden daarbij de historische kers op de taart zijn.

Wij vragen wethouder Kasmi om het eerdere advies in te trekken en een diepgaander historisch onderzoek te laten doen. … en te voorkomen dat de esthetische smaak van het CBK het nieuwe Hofplein berooft van haar oorspronkelijke naamgevers.

Vraag 5:
Wat zouden de kosten zijn voor het restaureren en verplaatsen van de beelden? Is hier ruimte voor binnen de financiële kaders van de zeven stadsprojecten?

Antwoord: de initiële beelden van het vernieuwde Hofplein tonen grote investeringen in nieuwe kunst. De Hofpoortleeuwen zijn al eigendom van de gemeente en vragen slechts een verhuizing. Een fundering van zo’n beeld is niet te vergelijken met de fundering die nieuwe wegen en trambanen vragen. De kosten kunnen  op dat vlak geen argument vormen. Om de leeuw er net zo goed uit te laten zien als de leeuw in Amersfoort zou er een uitvraag moeten komen hoeveel dat zou kosten. Een sokkel met plaquette voor elke leeuw zal op het totale budget voor de stadsprojecten geen onoverkomelijke kostenpost vormen.

Ons advies: Herstel de geschiedenis voor de toekomst

Beste college en een ieder die dit wil lezen. Wij vragen jullie het advies van het CBK te heroverwegen en niet te volgen. In het licht van eerlijk en oprecht te handelen als college van de stad Rotterdam achten wij het onmogelijk om de genoemde beargumentering van het CBK aan te houden. Deze is feitelijk onvolledig, gechargeerd en gestoeld op een overwaardering van de naoorlogse stad. Rotterdam is niet gesticht in 1940.

Wij vragen wethouder Kasmi om het eerdere advies in te trekken en een diepgaander historisch onderzoek te laten doen. Om de historische waarde beter mee te laten wegen in de eindbeslissing en te voorkomen dat de esthetische smaak – over smaak valt niet te twisten – van het CBK het nieuwe Hofplein berooft van haar oorspronkelijke naamgevers. Immers, wie het verleden niet kent, heeft geen toekomst. En we willen juist met de stadsprojecten de toekomst van Rotterdam duurzaam en met respect voor het verleden invulling geven. Toch?