Een grote doorn in ons oog is het Schouwburgplein. Centraal gelegen in de stad, de voortuin van onze meest vooraanstaande culturele instellingen en momenteel niet veel meer dan een grote prullenbak van alle verpakkingen uit de Snacksteeg (Korte Lijnbaan). Dat kan beter, zo vindt ook gemeente Rotterdam. Momenteel loopt er een studie naar de ideale upgrade voor deze gezichtsbepalende plek. Wij doen vast een voorzet wat wij zouden doen.

Een goed Schouwburgplein is wat ons betreft multifunctioneel en opgedeeld in verschillende delen, omringd door groen en andere functies. De drie delen zijn: één deel ruimte voor openheid en evenementen (het centrale deel), één deel sport en spel (om in de beweging voor de mens te voorzien) en het laatste deel bestaat uit groen en rust (als ontsnapping van de stad). Goede voorbeelden hiervan zijn het Washington Square Park, Madison Square Park en Bryant Park in New York. Waarbij alle drie ooit pleinen waren voor militaire parades en net zo leeg en stenig zijn begonnen als het Schouwburgplein. Bij de referenties is de vorm van het plein gestaag meegegroeid met de functie die de omgeving nodig had.

Wat is het nieuwe plan?

Wat we nu weten van het Stadsproject Schouwburgplein is dat het niet veel beter wordt dan wat er nu staat. Er worden wat gezichtsbepalende wijzigingen gemaakt maar het heeft bij lange na niet dezelfde ambitie als de andere stadsprojecten zoals het Hofplein of het Hofbogenpark. De omgeving heeft al een sneakpeek gehad, maar de gewone Rotterdammer moet het doen met oude plaatjes op internet. 

Grootste pijnpunt voor ons is dat het een voortzetting lijkt van de huidige vorm. Het wordt een open ruimte van De Doelen naar de Schouwburg. De knusheid verdwijnt aan de Karel Doormanstraat en gek genoeg komt de entree van de fietsenstalling ver weg te liggen van het fietspad. Er komt tussen de twee culturele instellingen een groot kunstwerk waardoor je niet meer De Doelen vanaf de Schouwburg ziet liggen. Ook de vier iconische lichtmasten krijgen minder aandacht in het plan dat is opgetekend. Het lijkt er op dat het slechts de zoveelste pleister is op de open wond. Zonde van het geld, doe het goed of doe het niet.

Wat is onze droom voor Schouwburgplein? 

Wij dromen over een Schouwburgplein dat zijn inspiratie haalt uit de multifunctionele ‘squares’ uit New York. Fijne plekken om alle dagen van de week te zijn om meerdere doeleinden. Om die reden opgedeeld in delen met een eigen inrichting, maar als één geheel ontworpen. Ons ontwerp is opgedeeld door een rand en drie gebruiksfuncties. Dit multifunctionele plein kan speels zijn en altijd veranderen. De ene keer is het een ruimte voor evenementen, de andere keer voor rust en spelen en tussendoor ruimte voor een markt of pop-up horeca. Mensen zullen hierheen komen voor het plein, niet alleen voor de functies in de omgeving. 

De rand van het Schouwburgplein

De pleinen die wij in andere landen zien volgen de vorm van de ‘wanden’ van het plein. Dat is de bebouwing of inrichting rondom het plein. De randen die vanuit deze wanden ontstaan vormen de overgang tussen de stad en het plein. Met de juiste randen kan je inzetten op een herkenbaar plein en kan het bijvoorbeeld bijdragen aan de rust of het gebruik van het plein. Het Schouwburgplein heeft horeca aan de Oost- en Westzijde en De Doelen en het Schouwburgtheater aan de Noord- en Zuidzijde. Tussen deze functies en het plein liggen aan drie kanten wegen voor auto of fietser die het plein afsnijden van de stad en onnodig druk maken. Ook staan er rondom grote bomen als het enige groen op het plein, maar die staan de connectie met de theaters in de weg. Om de randen van het plein goed aan te pakken stellen we het volgende voor.

Mobiliteit

In een veranderend en drukker wordende stad als Rotterdam is ruimte een schaars goed. Een gezonde stad kiest er voor in sommige delen ruimte af te nemen van de auto en terug te geven aan de voetganger. De straat voor De Doelen en voor de Schouwburg kunnen verdwijnen met uitzonderingen voor doelgroepenverkeer zoals een taxi, leveranciers of bewoners van de Mauritsstraat. Deze wegen komen zo ten goede aan het fietsverkeer en de voetganger in een gecombineerde zone voor langzaamverkeer (mooi woord voor fietsers en voetgangers). Dit verbindt de noord-zuidassen van de Coolsingel en de Mauritsweg veel beter waardoor het huidige fietspad bij de Karel Doormanstraat overbodig wordt. Dit pad kan dan vervangen worden door twee ingangen aan een ondergrondse fietsparking die onder het volledige plein doorgaat. 

Dit verbindt de noord-zuidassen van de Coolsingel en de Mauritsweg veel beter waardoor het huidige fietspad bij de Karel Doormanstraat overbodig wordt.

Groen

De architect heeft geprobeerd het plein een kader te geven door het op te tillen en er een podium van te maken. Door dit hoogteverschil te versterken met groen rondom wordt de verhoging minder als hindernis gezien en maakt het ook de ruimte bij de horeca en theaters aangenamer. Het aantal entrees tot het podium wordt hierdoor ook duidelijk herkenbaar en vormt een merkbare overgang van de drukke stad naar het rustige plein.

Aan de Aert van Nesstraat leent de vrijgekomen ruimte van het fietspad zich voor een pocketpark dat de terrassen ongetwijfeld nog aantrekkelijker maakt. Om de groene rand te benadrukken en het pocketpark te scheiden van het plein, wordt er een grote pergola langs deze zijde geplaatst. Deze is als eerbetoon aan De Doelen ontworpen in dezelfde stijl. De vele vierkante meters groen rondom leveren een belangrijke bijdrage aan het terugdringen van de stenige binnenstad en de daarmee samenhangende “Urban Heat” effecten.

Naast levendigheid ook een groene strook voor ontspanning.

Bebouwing rond het Schouwburgplein

Aan weerszijde van het plein staat bebouwing die het zien meer dan waard is, waarvan De Doelen zelfs een architectonisch icoon is. Ook de functie van de gebouwen zou zowel figuurlijk als letterlijk over moeten lopen in het plein. Met de twee bovengenoemde ingrepen in de rand van het plein wordt de verbinding en kwaliteit al versterkt. Door de bomen voor De Doelen weg te nemen en te verplaatsen naar de Korte Lijnbaan wordt dit extra versterkt. Dat kan die kale en stenige straat goed gebruiken. Hiermee worden de twee gebouwen de kop en de staart van het plein. Een beter decor kan een evenement bijna niet hebben.

Tussen de ingangen van beide gebouwen mag een rode loper natuurlijk niet ontbreken. Deze loopt over het gehele plein en benadrukt de relatie tussen het plein en de omgeving en geeft het plein een natuurlijk scheiding in drie delen die ingedeeld kunnen worden als zones. 

Elementen

Sinds het groene kunstgrastapijt er ligt met losse zitelementen is het plein meer tot leven gekomen. Dit willen we weer tot leven wekken en een boost geven door meer ruimte te geven aan losse elementen. Door tijdelijke ingrepen zoals bijvoorbeeld een paviljoen met terras wordt het plein bijna een levend organisme waarvan de vorm bepaald wordt door de Rotterdammer, maar de Rotterdammer ook elke keer iets nieuws te bieden heeft. 

Vaste en losse elementen kunnen door elkaar gebruikt worden, afhankelijk van het seizoen en evenementen.

Vaste elementen 

De bestaande vier rode lichtmasten staan helemaal los in de ruimte waardoor ze niet de verdiende aandacht krijgen. De door bezoekers te bedienen masten krijgen een groene sokkel als kunstwerk. Vanuit deze masten wordt de overige ruimte van het plein ingedeeld zodat ze goed tot hun recht komen. 

Recent heeft het dak van De Doelen een upgrade gekregen met groen en een terras, deze is alleen slecht te bereiken waardoor programmering ook zelden zal gebeuren. Daarom stellen we voor om los van het monumentale gebouw twee trappen te maken die als uitgesproken ruimtelijke kunstwerken het dak verbinden met de begane grond. 

In het hart van het plein wordt een speelvijver/fontein teruggebracht. Deze lag er al in de tijd dat De Doelen gebouwd werd en was een ware trekpleister. Met het steeds heter worden van de binnenstad kan dit voor welkome verkoeling zorgen. De speelfonteinen die nu op het Schouwburgplein en in de Koopgoot liggen zijn in de zomer dan ook mateloos populair. Bij een evenement kan deze vijver dichtgelegd worden. 

Losse elementen

Om het plein speels te houden worden er losse elementen verspreid naar waar het logisch is. Zo kunnen er fel gekleurde stoeltjes rondzwerven zoals bij het Louvre, staan her en der speeltafels om te schaken of andere bordspellen en liggen her en der verplaatsbare zitelementen die gezamenlijk een podium en tribune kunnen vormen. Ongetwijfeld zullen Rotterdammers al snel nog meer manieren vinden om deze elementen te gebruiken. 

Zones van het nieuwe Schouwburgplein

Niets wijst er op dat er in de binnenstad een behoefte is aan een groot leeg plein. Nu al verdrink je zeven dagen per week op het Schouwburgplein in de leegte. Op twee dagen markt na geldt ditzelfde voor de Binnenrotte en marktpleinen zoals het Visserijplein. Kijkend naar de binnenstad is er een tekort aan groen en staan de voorzieningen voor sport, spel en recreatie totaal niet in verhouding tot het aantal bewoners. Het is dan ook niet verrassend dat er veel burgerinitiatieven lopen voor deze elementen. Het Schouwburgplein moet een verlenging van de woonkamer worden, dat kan via de volgende zones: 

Sport en spel

Kent iemand een plek in hartje centrum waar je kan sporten, naast het Skatepark aan de West-Blaak? Dat zijn er toch veel te weinig, terwijl er duizenden mensen wonen. Als stad hebben we al laten zien dat we het kunnen, kijk maar naar het Waterplein bij het Grafisch Lyceum. Daar komen jaarlijks vele buitenlanders op af om te kijk hoe Rotterdam functies combineert. Het Schouwburgplein is goed geschikt om een multifunctioneel sportplein te huisvesten. Zo ontworpen dat er meerdere sporten gespeeld kunnen worden en verzonken in de loze ruimte waardoor een natuurlijke tribune ontstaat en het sporten niet dominant wordt. 3×3 basketbal, Panna Knock-out, skaten of als het regent een goede waterbuffer. Verspreid over de verschillende zones vind je verder kleine sport en spel elementen die voor van alles en nog wat gebruikt kunnen worden. 

Rust

In een drukke stad is rust een kwaliteit waar behoefte aan is. Momenteel is die alleen te vinden in de expeditiestraten van de Lijnbaan maar daar ben je niet voor je plezier. Op het huidige Schouwburgplein is op veel momenten rust te vinden in de leegte, maar wordt het lekker weer of na werktijd dan vormt de galm op de stalen grond en betonnen gebouwen een monster dat je lijkt op te slokken. Onze oplossing is om het plein in stukken op te delen en zo in te richten dat alles zachter wordt, niet alleen het geluid maar ook de ondergrond. Met uitzicht vanaf de terrassen en beter zicht op de mooie gebouwen rond het plein. Een onthaastingsplek van de snelle stad.

We voegen een arboretum (bomentuin) van verschillende inheemse boomsoorten toe die via een ingreep in de garageconstructie half verdiept in het plein kunnen staan. Omringd door gravel doet dit denken aan de tuinen rondom het Louvre in Parijs. Door het toevoegen van voldoende bankjes en losse stoeltjes worden bezoekers uitgenodigd om neer te ploffen op het nieuwe plein. Tussen deze oases is voldoende ruimte voor een ligveld waar je kan picknicken maar net zo goed een kleine lokale markt kan organiseren. Belangrijk aandachtspunt zijn de zichtlijnen. Dat is hoe ver je kan kijken van ieder punt in het arboretum. Voldoende ruimte tussen de bomen zorgt er voor dat het geheel veilig blijft omdat er voldoende zicht is, maar er moet genoeg dichtheid zijn om te zorgen dat het lekker knus en aangenaam voelt. Een plek om op adem te komen in de stad.

Theater

Het theaterplein moet in harmonie zijn met het podium dat de architect ontworpen heeft, want evenementen passen goed op het Schouwburgplein. De helft van het plein blijft open voor vrije programmering zodat er iedere week iets anders plaats kan vinden. Door de groene randen wordt het een betere ruimte en met gebruik van de andere twee zones kunnen er ook nog grote evenementen zoals het Circusstad festival plaatsvinden. De ruimte richt zich op De Doelen zodat de iconische gevel het decor wordt van het podium. Deze zone biedt ruimte aan groepen tot zeker 3000 mensen. Met de verplaatsbare tribune elementen en de mogelijkheid tot programma op het dak is er een breed scala aan programma mogelijk.

Balans

De speelsheid van een plein leidt tot een goede balans in programmering en vrijheid om het zelf te gebruiken zoals je wilt. Het bestaande plein is leeg en vraagt heel wat om door de bezoeker vrij gebruikt te worden. Leegte betekent ruimte voor alles, maar een plein zonder iets is een plek voor niemand.

Met ons ontwerp willen we meedenken om het plein te transformeren naar een plek waar behoefte aan is zonder de flexibiliteit voor evenementen in te leveren. We verwachten juist kleinere evenementen ook een goede ruimte te kunnen bieden. Wat hier wel voor nodig is, is een goede pleinmanager. Iemand die controle houdt op hoe de zwevende elementen zoals stoelen, speeltafels en skateranden erbij liggen. Die persoon kan de balans bewaken tussen popup horeca, openlucht theater voorstellingen en dagelijks gebruik door de Rotterdammer. Deze persoon zou namens de omliggende cultuurinstellingen en horeca opereren en programmeren in nauwe samenwerking met de gemeente en andere instellingen zoals musea, sportverenigingen en scholen. 

Nieuw plan Schouwburgplein

We zijn erg benieuwd of onze ideeën verwerkt kunnen worden in het nieuwe plan voor het Schouwburgplein. We trekken graag op met de culturele instellingen rondom het plein die programmeringsruimte in de stad zoeken en de gemeente die iedereen tevreden wil stellen. Hebben jullie nog suggesties voor de gemeente? Laat het weten in de comments!