Hoe geef je biodiversiteit een kans in Rotterdam?

Hoe geef je biodiversiteit een kans in Rotterdam?

Het is lente, de pollen vliegen in het rond: tijd voor een stuk over bloemetjes en bijtjes. Niet als cryptische omschrijving voor seksuele voorlichting maar over het daadwerkelijk in stand houden van stedelijke flora en fauna. Want hoe bewaren wij de biodiversiteit in de stad? Dat is een vraag die we ons regelmatig stellen. Als liefhebbers van grootstedelijke ontwikkelingen kunnen wij misschien de indruk geven dat natuur in de stad ons minder nauw aan het hart staat dan pompende heipalen, maar niets is minder waar. We kunnen onze ogen niet sluiten voor  de verslechterende staat van biodiversiteit en de rol die verstedelijking hierin speelt. Daarom gingen wij op zoek naar initiatieven die insecten, de bron van biodiversiteit, de ruimte en infrastructuur geven om de natuur een kans te geven. Wij hebben vijf plannen bedacht die de biodiversiteit in de stad gaan doen opbloeien.

Tekst: Bart Toorenaar, Rodney Kastelan
Platen: Rodney Kastelan

Hoe zit dat dan precies? In de natuur is het een broos evenwicht tussen de betrokkenen die biodiversiteit mogelijk maken: planten zijn afhankelijk van insecten en dieren en vice versa. Valt één weg, klapt het hele ecosysteem in elkaar. ‘Oke, maar wat boeit dat mij als stedeling die in z’n weekend toch wel z’n eten ergens in de stad haalt?’ zou de ongeïnformeerde cynicus kunnen denken. Nou, vrijwel alles wat we eten komt voort uit deze ‘holy trinity’ van het milieu: insect, dier en plant.

Maar wat kan Rotterdam daar dan aan doen? Anno 2019 beseffen steeds meer ambtenaren dat groen goed is voor de leefbaarheid van een stad. Niet alleen omdat het prettig toeven is in een parkje, of dat het een klein beetje van de grote hoeveelheden CO2 kan opslurpen die in Rijnmond worden uitgestoot, maar ook omdat er leefruimte en voedsel terug komt voor de insecten en vogels. Waarom gebeurt er dan zo weinig? Wij hopen dat één van deze plannen te realiseren is. Heb je een idee hoe dit te doen is of wil je ons helpen? Laat het ons weten, het zou tof zijn als we een plan in kunnen dienen bij Citylab010.

Zal deze kleine rakker de woestijn van de Lijnbaan overleven?

Woestijnvorming

In een stedelijk weefsel is een boom, bosje en bloemenperkje een potentieel leefgebied voor insecten en dieren. Maar wanneer er een versteende vlakte zoals de Lijnbaan tussen twee van dit soort plekken ligt is het effect vergelijkbaar met een snelweg die door een natuurgebied loopt. Het leefgebied raakt geïsoleerd, voedsel wordt lastiger te vinden en insecten en dieren hebben een kleinere kans om te overleven. Met het gevolg dat planten en bomen zich minder voortplanten. Wie hier geen rekening mee houdt, laat de stad onbedoeld in een biologische woestijn veranderen.

Willen we groene ‘eilandjes’ zoals het Grotekerkplein, Het Park en de vele singels beschermen tegen deze woestijnvorming, dan moeten we bruggen aanleggen tussen deze plekken. Zoals de snelweg overbrugd wordt door ecopassages om natuurgebieden te verbinden, moeten we in de stad een schakeling van oases maken. Op deze manier verbinden we de leefgebieden voor insecten en bieden we hen een ontsnappingsroute uit hun isolement.

Locaties

Waar zijn die groene verbindingen nodig? Voor stenige gebieden hoef je in het centrum niet ver te zoeken: de Coolsingel, Lijnbaan, Meent en Weena zijn allemaal uitgestrekte vlaktes van steen en beton. Het is niet onverwacht dat de minst groene plekken duidelijk worden bij het ‘Urban heat island’ effect en het risico van wateroverlast, waarin stenigheid de belangrijkste factor is. Grote vlaktes steen en bitumen maken de stad onleefbaar voor mens en dier.

Met een heatmap van wateroverlast wordt het ontbrekende groen in het centrum schrikbarend duidelijk. We zien de Lijnbaan, Weena, Coolsingel en Blaak opvallend goed. Via: Flooding observations

Maar in de identiteit van de stad liggen de grootste woestijnen, we hebben het over de binnenstedelijke havens, zoals de Rijn- en Maashaven, Leuvehaven, Coolhaven, de Spoorweg- en Binnenhaven.

Maar ook binnenstedelijk groen levert momenteel lang niet altijd goede grond op voor biodiversiteit. Plekken als de Laan op Zuid, Westersingel, de Boompjeskade en zelfs het gloednieuwe Kruisplein geven de stad een groen aanzicht maar leveren weinig op voor het milieu. Ze herbergen eenzelfde soort bomen en uitgestrekte grasmatten. Het zijn aantrekkelijke verblijfplaatsen voor mensen, maar insecten vinden hier weinig eten, plek voor voortplanting of andere dieren. Voor deze reeds bestaande groengebieden is ons devies simpel: laat een hovenier hier een scala aan planten plaatsen en laat het een paar maanden per jaar lekker verwilderen.

Voor de eerder genoemde woestijngebieden hebben wij vijf ideeën uitgewerkt, die op kleine schaal opgezet kunnen worden maar een enorme bijdragen kunnen leveren aan de stad.

Geen daklandschap maar een zee aan bitumen en steen zover het oog reikt. Voor de mens onooglijk, voor een insect ondragelijk.

Het RET Insectendak

Het Rotterdamse OV biedt voldoende ruimte om insecten een nieuw habitat te geven. Door de daken van tramhaltes of complete metrostations te bekleden met een dunne laag groen, kunnen insecten en gevogelte van halte naar halte hoppen tot ze bij de grotere groengebieden aankomen. Een beetje wild groen kan behoorlijk onderhoudsvrij zijn, de natuur is op zijn best wanneer je het loslaat. Als grootaandeelhouder in de RET zou de Gemeente Rotterdam morgen al aan de slag kunnen met het vergroenen van de haltes. Waar wachten ze nog op?

Een kleine tussenstop voor onze kleine stadsgenoten

Crowdfund groen

Eenvoudiger dan ons volgende voorstel krijg je het niet vaak. We pleiten voor verplaatsbare plantenbakken, gemaakt uit makkelijk te onderhouden metaal. Iedere bak wordt voorzien van de naam van donateur en de datum van fabricage. De donateur kan kiezen uit de door een bioloog voorgelegde type planten. We zien een win-win situatie: iedereen kan een bijdrage leveren aan de biodiversiteit in de stad en insecten worden voorzien in een uniek leefgebied op voorheen volledig versteende gebieden. Wij denken aan de minst belopen stukken op het Stationsplein, Hofplein, Wilhelminaplein en Beursplein. Verschillen in formaat houden het straatbeeld speels, en in de winter kunnen ze prima naar een opslag waarin de begroeiing vervangen wordt voor het volgende jaar en een nieuwe plek.

Er zijn genoeg vrijgevige Rotterdammers die wat groen vrij willen geven

Opensource kruiden

Vreemd genoeg zijn er veel kruiden die voedzaam zijn voor gedierte wel bereikbaar voor de mens en niet voor insecten. Kruiden die verkrijgbaar zijn bij iedere specerijenafdeling van de Albert Heijn of Jumbo op de hoek, zoals: venkel, tijm, koriander en salie zijn onbereikbaar voor kevers en vlinders. We willen met een wand van bakken verse kruiden terugbrengen naar de insecten. Het onderhoud kan door het educatieve karakter in samenwerking met basisscholen gedaan worden, zodat de jeugd meekrijgt hoe belangrijk de insecten zijn voor de balans op onze planeet. Zet zo’n wand van kruiden neer bij kruisingen of centrale pleintjes en zie de plek opleven.

Van veel te veel ruimte voor de heilige koe, komt er straks veel leven naar toe

Hoogbouw voor hoogvliegers

De drie metalen reuzen op het Schouwburgplein dienen momenteel voor de luchtafvoer van de parkeergarage, naast een esthetische functie waarover de meningen verdeeld zijn. Wij stellen voor om flink wat groen op te hangen aan deze sterke constructie. Denk aan rauwer groen waar vogels tussen kunnen zitten en waar ze hun nesten mee kunnen maken. Groen dat minder onderhoud nodig heeft, laat de natuur hier zijn gang maar gaan. Tussen dit groen hangen we een grote verscheidenheid aan vogelhuisjes op, groot en klein. Een leuk project voor alle groepen acht van Rotterdam om deze huisjes te maken en later terug te zien in het hart van de stad.

Geef het Schouwburgplein de broodnodige woontorens

Noah’s ark

De havens zijn onderdeel van de Rotterdamse identiteit maar vormen de grootste groene barrières in de stad. De havens hebben de stad haar economische bloeiperiode geboden, de binnenstad zoekt nu andere kansen. Wij stellen voor om op één of meerdere pontons een klein groen eiland in te richten. Met afgedankt materiaal maken we daarmee groene oases waar de natuur vrij spel heeft, onbereikbaar voor de mens. Met een dik pakket aarde zal het op termijn mogelijk een klein bos vormen met ruimte voor vele soorten vogels en insecten. Een keer per jaar gaat er een boswachter alle boten af en dunt het bos wat uit zodat het volgende jaar de kleine bloemen en bossen weer floreren. De voorheen dode bakken water zullen op leven tot het biologische hart van de omgeving.

Een drijvende biotoop om de natuur te redden van de zondvloed aan steen.

Realisatie

Deze vijf ideeën zijn geen oplossing voor het probleem, maar helpen wel.  Als we erin slagen grasmatten en vlakken steen te vervangen voor variaties in beplanting maken we al enorme stappen vooruit. Als we daarnaast meer uit het gigantische dakenpotentieel halen in Rotterdam, zetten we stappen met zevenmijlslaarzen. Dit betekent geen stenige daken meer, maar eilanden van groen zoals we eerder al eens betoogden.

De kosten? Een maand of 2 minder maaien levert de stad zelfs geld op. Het onderhoud van deze plannen? Het overgrote deel is bijna volledig onderhoudsvrij. Voor het andere deel kan er een beroep gedaan worden op de Rotterdammer. Wij zijn echt niet de enigen die de natuur in de stad een warm hart toedragen.

Ook wat te vertellen?

Je e-mailadres houden we geheim.

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.